Sản phẩm trí tuệ nhân tạo có được bảo hộ quyền tác giả?

Đây là một trong những vấn đề liên quan đến bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan được đặc biệt quan tâm trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Sự xuất hiện của những kịch bản phim, tác phẩm âm nhạc, nghệ thuật biểu diễn… được sáng tác bởi trí tuệ nhân tạo thực sự đã tạo nên những lúng túng, đặc biệt trước nhiều câu hỏi được đặt ra như: Tác phẩm trí tuệ nhân tạo có bản quyền thuộc về ai?

Câu hỏi được đặt ra ở đây là, tác phẩm có được bảo hộ quyền tác giả hay không?…

Bảo vệ bản quyền thời 4.0 

Một trong những nội dung đáng lưu ý là câu chuyện bản quyền liên quan đến các sản phẩm trí tuệ nhân tạo đã được các chuyên gia Hàn Quốc đề cập tại Diễn đàn bản quyền Việt Nam – Hàn Quốc 2018 do Bộ VHTTDL Việt Nam và Bộ VHTTDL Hàn Quốc phối hợp tổ chức gần đây. Bảo vệ bản quyền trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ thay đổi như thế nào khi mà sẽ có nhiều các tác phẩm âm nhạc, điện ảnh được sáng tạo bởi trí tuệ nhân tạo trong tương lai không xa nữa?

Điều này đặt ra khiến nhiều chuyên gia trong lĩnh vực bản quyền không thể ngay lập tức có câu trả lời.
Thực tế cho thấy, ngày nay đã xuất hiện ngày càng nhiều những kịch bản phim, tác phẩm âm nhạc, nghệ thuật trình diễn… được ra đời bởi trí tuệ nhân tạo. Vậy những tác phẩm do trí tuệ nhân tạo làm ra có bản quyền thuộc về ai? Có được bảo hộ quyền tác giả hay không? Đây là những vấn đề bản quyền sẽ xuất hiện trong thời đại cách mạng 4.0.

Thông tin được ông Kim Chan Dong, Đội trưởng Đội Thương hiệu bản quyền (Ủy ban bản quyền tác giả Hàn Quốc) đưa ra khiến không ít người nghe bất ngờ. Ông cho biết, cách mạng 4.0 sẽ phát triển không ngừng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, robot… “Ví dụ như kịch bản phim của trí tuệ nhân tạo mang tên “Benjamin”, đạo diễn Oscar Sharp về mối quan hệ tay ba tại không gian văn phòng rộng như vũ trụ bao la; hoặc sự xuất hiện của tác phẩm âm nhạc được trình diễn bởi robot Teotronico có số lượt theo dõi lên đến hàng triệu trên YouTube… là những minh chứng sống động cho thấy rằng trong tương lai, trí tuệ nhân tạo có thể sáng tạo ra những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, chất lượng không kém gì những kịch bản, tác phẩm trực tiếp do con người sáng tạo”, chuyên gia Kim Chan Dong nói.

Bên cạnh đó, chuyên gia này cũng đề cập đến vấn đề robot trình diễn âm nhạc, kịch bản phim từ trí tuệ nhân tạo sẽ được bảo hộ bản quyền ra sao? Nếu nói trí tuệ nhân tạo đã xâm phạm bản quyền thì ai sẽ là người chịu trách nhiệm?…”. Đây là những vấn đề về bản quyền sẽ xuất hiện với mật độ dày đặc trong thời đại cách mạng 4.0.

Cần có những giải pháp ứng phó 

Theo giới chuyên gia, trí tuệ nhân tạo đang thực sự là một thử thách cho bảo hộ bản quyền. Tháng 4.2017, kỹ sư Alex Reben đã đăng lên YouTube video “Deeply Artificial Trees (Cây nhân tạo)”, một tác phẩm nghệ thuật được thực hiện bằng học máy, sử dụng các video của chương trình truyền hình dạy vẽ Joy of Painting trong những năm 1980 và 1990. Video này có những âm thanh vô nghĩa mô phỏng cách nói và giọng điệu của Bob Ross, người dẫn chương trình. Sau đó, người kế thừa quyền sở hữu trí tuệ của Bob Ross không hài lòng, đã yêu cầu DMCA (tổ chức bảo vệ bản quyền tác giả) gỡ video này xuống, và phải cho đến gần đây video mới được đăng lại.

“Nếu một người có thể học hỏi từ một cuốn sách có bản quyền, liệu máy móc có thể học được từ cuốn sách đó hay không?”, một câu hỏi được đặt ra từ những tình huống liên quan đến bản quyền và trí tuệ nhân tạo, thực sự cũng tạo ra nhiều bối rối cho chính đội ngũ các nhà khoa học, các chuyên gia về bản quyền.

Theo ông Kim Chang Dong, để ứng phó với những thử thách đặt ra từ cách mạng 4.0, Hàn Quốc đã nghiên cứu xây dựng phương án chính sách về bản quyền trong tương lại từ năm 2015 tới nay và nhóm nghiên cứu thực tế để cải thiện Luật Bản quyền. Chuyên gia Hàn Quốc Kim Chan Dong cũng đề nghị Việt Nam và Hàn Quốc sớm có phương án hợp tác đôi bên cùng có lợi trong lĩnh vực bản quyền như: Tăng cường đào tạo và quảng bá về chủ đề bản quyền, xây dựng hệ thống hợp tác chặt chẽ giữa hai Chính phủ. Tạo dựng môi trường khai thác tác phẩm qua công tác hợp tác tự do với Tổ chức quản lý tập trung bản quyền (CMO). Hợp tác nghiên cứu xây dựng hệ thống bảo vệ bản quyền.

Ngoài ra, còn có nhiều vấn đề khác đang đặt ra đối với công tác bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trong môi trường số. Cũng theo ông Kim Chan Dong cùng với xu hướng tìm kiếm nội dung trên môi trường số ngày càng gia tăng, thì tỉ lệ thu lại cho nghệ thuật và cho các nhà đầu tư sản xuất nội dung số đang có một sự bất bình đẳng. Cụ thể, theo số liệu của IFPI, dịch vụ dựa trên lượt người đăng ký đạt 212 triệu người sử dụng, doanh thu quảng cáo đạt 3,9 tỉ USD. Trong khi dịch vụ dựa trên quảng cáo có trên 900 triệu người sử dụng nhưng doanh thu chỉ đạt 553 triệu USD. Sự chênh lệch này đã tạo ra sự tranh cãi gay gắt về khoảng cách chênh lệch giá trị (Value Gap).

Việc giải quyết bản quyền thế nào với Big Data cũng đang được các nhà làm chính sách suy nghĩ. Big Data cần thu thập một lượng dữ liệu rất lớn, lượng dữ liệu này cũng có giá trị kinh tế ngày càng gia tăng. Cho nên, một số quốc gia đã bắt tay sửa đổi Luật bản quyền để đưa ra các giải pháp ứng phó về bản quyền thời Cách mạng 4.0.

Chẳng hạn, Nhật Bản đã thảo luận nhằm cải thiện chế độ IP phục vụ thích ứng môi trường số, bảo vệ tác phẩm trí tuệ nhân tạo. Anh quốc cũng đã sửa đổi Luật bản quyền nhằm đổi mới và thúc đẩy kinh tế quốc gia. Mỹ nhấn mạnh tính cần thiết của Luật bản quyền và Triển khai kế hoạch chiến lược liên quan trong tương lai. Liên minh châu Âu triển khai mô hình “Digital Single Market” phục vụ công tác thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số một cách tối đa.

Tại Việt Nam, theo đại diện Cục Bản quyền tác giả (Bộ VHTTDL), việc thực thi bản quyền tác giả trên môi trường số được áp dụng theo Thông tư liên tịch 07/2012/TTLT-BTTTT-BVHTTDL quy trình rõ trách nhiệm của các nhà cung cấp dịch vụ trung gian trong việc bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường mạng Internet và mạng viễn thông (ISP). Theo đó các ISP có quyền thiết lập hệ thống giám sát, kiểm tra, xử lý các thông tin được đưa vào, lưu trữ và truyền đi trên mạng Internet, mạng viễn thông nhằm ngăn chặn các hành vi vi phạm quyền tác giả, quyền liên quan. Mặt khác, đơn phương từ chối cung cấp dịch vụ trái với các quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan.

Theo nhiều chuyên gia, dù hệ thống hành lang pháp lý đã tương đối hoàn thiện nhưng rõ ràng với tốc độ phát triển như vũ bão, với nhiều thử thách mới liên tục được đặt ra, đơn cử như sự gia tăng các sản phẩm trí tuệ nhân tạo thì công tác bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan vẫn còn phải đối phó và cần nghiên cứu để có thêm những giải pháp hữu hiệu.

Theo baovanhoa.vn